اختلال چند شخصيتي يكي از زير مجموعه‌هاي اختلالات تجزيه‌اي است كه با عنوان اختلال هويت تجزيه‌اي يا تجزيه هويت شناخته مي‌­شود. اين اختلال شايد در بين عموم، بسيار شناخته شده باشد و به راحتي آن را به ديگران نسبت بدهند اما يكي از اختلال‌هاي نادر و عميق روانشناختي است كه جز تعدادي محدود و انگشت شمار اكثرا درمان نشده‌اند. اين اختلال به طور كلي عبارت است از وجود دو يا چند هويت يا شخصيت متمايز كه به تناوب رفتار فرد را كنترل مي‌­كنند. با آگاهي از علائم، دلايل و راه‌هاي درمان اختلال چند شخصيتي مي‌توانيد آن را تشخيص داده و گامي براي درمان آن برداريد. 

اختلال چند شخصيتي (اختلال هويت تجزيه اي)

اختلال چند شخصيتي يكي از زير مجموعه‌هاي اختلالات تجزيه‌اي است كه با وجود دو يا چند شخصيت مستقل و مجزا از هم در وجود يك شخص مشخص مي‌­شود و هر كدام از اين شخصيت‌ها به طور متناوب، رفتار فرد را تحت كنترل مي­‌گيرند. به نوعي احساسي شبيه حس تسخير شدن بدن توسط يك هويت ديگر است. نيمي از مبتلايان كمتر از 10 شخصيت دارند اما تعداد اين شخصيت‌ها در يك فرد حتي مي­‌تواند به 100 شخصيت مجزا نيز برسد.

در اختلال چند شخصيتي هر كدام از اين شخصيت‌ها نام، سن، خاطرات، ويژگي‌ها و ژست‌هاي گفتاري و رفتاري متفاوت دارند. حتي سليقه‌ها و سبك زندگي آن‌ها نيز متفاوت است. امكان دارد كه يك معلم درونگراي منظم با علاقه به موسيقي و فيلم يك شخصيت ديگري داشته باشد كه يك ورزشكار بسيار پر انرژي با علاقه به دورهمي‌هاي دوستانه و حتي مصرف مخدر باشد. بسياري از اين بيماران، دچار دوره‌هاي موقتي تغيير شخصيت و هويت‌اند كه در اثر ضربه‌ها و فشارهاي رواني ناگهاني به وجود مي‌آيد. به همين دليل توصيه مي‌شود كه حتما در چنين شرايطي از خدمات مشاوره استرس استفاده كنيد.

دلايل ايجاد اختلال چند شخصيتي

معمولا خيلي از اختلالات‌شخصيتي علت مشخصي ندارند اما اصلي‌ترين علت اختلال هويت تجزيه‌اي، تجربه‌هاي دردناك و آسيب زا در دوران كودكي است. تحقيقات نشان مي‌دهند كه علت اختلال چندشخصيتي پاسخ روان فرد نسبت به فشارهاي دروني و بيروني به ويژه در سال‌هاي اوليه كودكي است كه غفلت‌هاي شديد والدين يا سو استفاده‌هاي جسمي و رواني از آن‌ها، ممكن است در رشد شخصيت اختلال ايجاد كند. در 99 درصد مبتلايان، سابقه آسيب‌هاي شخصي يا ضربه‌هاي مكرر بسيار شديد و معمولا تهديدكننده زندگي در يك دوره حساس سني وجود داشته است.

تجربه سو استفاده جنسي، ديدن يك حادثه وحشتناك يا تماشاي صحنه‌هايي مانند صحنه اعدام، تجربه ترس شديد و از اين دست تجربيات نيز مي‌توانند باعث اختلال چند شخصيتي شوند. منظور از دوره حساس سني معمولا زير 6 سالگي است. در خانواده‌هايي كه والدين خشن، بي‌رحم، سركوب‌گر، تحقيركننده و غيرقابل پيش بيني هستند، احتمال تخريب شخصيت كودك و ابتلاي او به اختلال هويت تجزيه‌اي در آينده بيشتر مي‌شود. براي آشنايي با ساير اختلالات تجزيه اي كليك كنيد.

اختلال چند شخصيتي در كودكان

توجه كنيد كه بروز اختلال چند شخصيتي دركودكان بسيار نادر است ولي شروع آن، از دوران كودكي و در اثر آسيب‌هاي آن شروع مي­‌شود. بنابراين كودك اگر درگير همبازي‌هاي خيالي خود شده يا اين چنين نشانه‌هايي را تجربه كرد، ممكن است اختلالات ديگري را نيز تجربه كند. درست است كه تعدادي كودك مبتلا به اختلال چند شخصيتي معرفي شده‌اند اما اكثر آن‌ها توسط والديني كه خود چندشخصيتي هستند به مراكز پزشكي ارجاع داده شده‌اند.

علائم و نشانه هاي اختلال چندشخصيتي

فرد مبتلا به اختلال هويت تجزيه‌اي داراي دو يا چند شخصيت متفاوت و متمايز است. بايد دقت كنيد كه وقتي صحبت از شخصيت متفاوت و متمايز مي­‌شود، نبايد آن را با تغييرات اخلاقي، رفتاري و خلقي اشتباه گرفت. اختلال چند شخصيتي وجود يك شخصيت اصلي به عنوان شخصيت معمول يا هسته و يك يا چند شخصيت تغييردهنده است كه كاملا در تمام موارد، حتي ظاهر، پوشش و آرايش فرد نيز تغيير ايجاد مي­‌كند. هرگونه تغيير شخصيتي، هرچند موقت مي‌تواند اين اختلال باشد. حتي ممكن است شخصيت تغييردهنده نسبت به شخصيت اصلي احساسات منفي داشته باشد.

فرد مبتلا به اختلال چند شخصيتي از تغييرات و حالات شخصيت ديگر و خاطرات تجربه شده او معمولا آگاه نيست. استرس يا حتي يادآوري يك خاطره تلخ، مي‌­تواند باعث تغيير شخصيت شود. فرد مبتلا دچار يك فراموشي غيرعادي است و امكان دارد فردي را بشناسد كه اصلا او را نديده يا چيزي كه براي خانه خريده است فراموش كند.

اين فراموشي با فراموشي‌هاي عادي فرق مي‌كند. فرد ممكن است به طور ناگهاني احساس گسست كند و از بيرون مانند يك تماشاگر خودش را ببيند. توهم‌ها و هذيان‌هايي مانند شنيدن صداهايي مثل صداي گريه بچه يا صداي موجودي از عالم ارواح را تجربه كنند. سطح عملكرد فرد ممكن است از خفيف تا بسيار شديد تحت تاثير قرارگرفته و مختل شود.

درمان اختلال چند شخصيتي

درمان اختلال چند شخصيتي بسيار سخت است اما غيرممكن نيست. هدف درمان مبتلايان به اختلال شخصيت چندگانه، حذف شخصيت‌هاي ديگر نيست بلكه رسيدن به نوعي سازگاري و درك متقابل بين شخصيت‌هاست. يعني هدف درمان اين است كه شخصيت اصلي فرد مبتلا، شخصيت‌هاي ديگر خود را بشناسد و بتواند بين شخصيت اصلي خود و ديگر شخصيت‌ها ارتباط برقرار كند تا كنترل آن‌ها را تا حدودي به دست بگيرد. همچنين افزايش توانايي فرد در مواجهه با عوامل استرس‌زا و هر عاملي كه بتواند او را تحت تاثير قرار دهد نيز هدف ديگر درمان است.

درمان اين بيماران طولاني مدت است و مهم‌ترين لازمه آن، وجود يك محيط كاملا عاري از هرگونه تنش و استرس و داشتن يك سبك زندگي سالم در كنار يك تيم درماني كاملا حرفه‌ايست. امكان دارد كه درمان سال‌ها ادامه داشته باشد و فرد مبتلا بايد كاملا به درمانگر خود اعتماد كرده و با او احساس نزديكي بكند. برخي از روش‌هاي درماني مانند روانكاوي، حساسيت‌زدايي، هيپنوتيزم درماني و حتي درمان‌هاي القاي الكتريكي مغز نيز وجود دارند كه همزماني برخي از آن‌ها مي­‌تواند كمك كننده باشد.

براي دريافت مشاوره در زمينه اختلال چند شخصيتي مي‌توانيد در ساعت از روز براي مشاوره تلفني از طريق شماره 02191002360 با برترين متخصصان در مركز مشاوره روانشناسي ذهن نو تماس حاصل نماييد.

سوالات متداول